پتاسیم کلراید یک مادهٔ معدنی در تمامی سلول‌های انسان است. این ماده در واقع نوعی الکترولیت است که به عملکرد بهتر سیستم عصبی، عضلانی و تنظیم ضربان قلب کمک می‌کند. همچنین قرص‌های مکمل این دارو در بازار هستند و به بیمارانی که سطح پایینی از پتاسیم را دارند کمک می‌کنند. برای اینکه با مهمترین کاربردهای پتاسیم کلراید آشنا شوید و بدانید که پتاسیم کلراید چیست، این مقاله را بخوانید.
فهرست مطلب
پتاسیم کلراید چیست؟
پتاسیم کلراید (KCl) یک ترکیب فلزی است که ظاهری شبیه به نمک دارد. این مادهٔ معدنی از ترکیب پتاسیم و کلرید به دست می‌آید. طعم این ماده نیز مانند نمک قوی و شور است. کلرید پتاسیم جهت درمان هیپوکالمیا (hypokalemia) مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای اینکه سلول‌های بدن به وظایف خود به درستی عمل کنند، خون به سطحی از پتاسیم نیاز دارد. شما می‌توانید قرص‌های مکمل پتاسیم کلراید را از فروشگاه‌های آنلاین یا داروخانه‌ها تهیه و استفاده کنید.
خواص پتاسیم کلراید
| فرمول مولکولی | KCl |
| جرم مولی | 74.551 g/mol |
| شکل ظاهری | کریستال سفید جامد |
| چگالی | 1.987 g/cm3 |
| دمای ذوب | 776 °C |
| انحلال پذیری در آب | 28.1 g/100 cm³ (0 °C);
34.0 g/100 cm³ (20 °C); 56.7 g/100 cm³ (100 °C) |
فرایند تولید پتاسیم کلراید به چه صورت است؟
کلرید پتاسیم از مواد معدنی سیلویت (sylvite)، کارنالیت (carnallite) و پتاس استخراج می‌شود. این ماده را همچنین می‌توان از آب نمک نیز استخراج کرد و میتواند با تبلور از محلول، شناورسازی یا جداسازی الکترواستاتیک از مواد معدنی مناسب، تولید شود. کلرور پتاسیم، محصول جانبی تولید اسید نیتریک از نیترات پتاسیم و اسید کلریدریک است. اکثریت حجم تولیدی پتاسیم کلراید به عنوان پتاس، دارای گرید کشاورزی و صنعتی، در ساسکاچوان کانادا و همچنین روسیه و بلاروس تولید می‌شود. ساسکاچوان به تنهایی بیش از ۲۵٪ از تولید پتاس جهان را در سال ۲۰۱۷ به خود اختصاص داده است.
روش‌های آزمایشگاهی برای تولید کلرید پتاسیم
کلروپتاس با قیمت ارزان موجود است و به ندرت به صورت انبوه در آزمایشگاه تهیه می‌شود. از تیمار هیدروکسید پتاسیم (یا سایر ترکیبات پتاسیم دار قلیایی) با اسیدکلریدریک، کلرو پتاسیم تولید می‌شود:
KOH + HCl → KCl + H2O
این تبدیل، یک واکنش خنثی‌سازی اسید و باز است. نمک حاصل را می‌توان با تبلور مجدد، خالص‌سازی کرد. روش دیگر این است که اجازه دهید پتاسیم در حضور گاز کلر بسوزد، همچنین این واکنش، بسیار گرمازا خواهد بود:
۲K + Cl2 → ۲KCl
فرایند تولید و فالو چارت تولید این ترکیب به صورت زیر می‌باشد:
کاربردهای پتاسیم کلراید
1. صنایع دارویی و پزشکی
افرادی که سطح پتاسیم پایینی دارند، می‌توانند از این ماده برای درمان هیپوکالمی استفاده کنند. هیپوکالمی بیماری‌ای است که بدن در آن با کمبود پتاسیم کلراید مواجه می‌شود. کمبود این ماده باعث ضربان نامنظم قلب می‌شود و در موارد شدید حتی میتواند باعث مرگ زودرس شود. کاربرد پتاسیم کلراید در بدن برای حفظ حیات سلول‌ها و ادامهٔ عملکرد آن‌ها ضروری است. مشکلات زیر نیز معمولاً باعث کمبود پتاسیم در بدن می‌شوند:
- کمبود انسولین
- استفاده از داروهای جایگزین انسولین
- عفونت دستگاه گوارش یا اسهال و استفراغ
- مشکلات کلیوی
مهمترین عضو بدن در حفظ و ذخیرهٔ پتاسیم کلیه است. در صورتی که کلیه مشکلی داشته باشد، نمی‌تواند به خوبی پتاسیم ذخیره کند و بدن در استفاده از کاربرد پتاسیم‌کلراید محروم می‌ماند. همچنین در صورت بروز مشکل در دستگاه گوارش و اسهال و استفراغ نیز بدن مقدار زیادی پتاسیم از دست می‌دهد. در این مواقع بهترین کار این است که فرد با استفاده از مکمل‌های پتاسیم برای درمان کمبود آن اقدام کند. مکمل‌های پتاسیم بسیار زیادی در بازار هستند و فرد بسته به نیاز خود میتواند از آن‌ها استفاده کند. از آن همچنین در صنایع دارویی در مایعات دیالیز و موارد دیگر استفاده می‌شود. کلرید پتاسیم موجود در مایع دیالیز به تعادل الکترولیت‌های بدن کمک می‌کند. در نتیجه این ماده به صورت تزریقی نیز به بیماران اعمال می‌شود.
2. صنایع غذایی
در صنایع غذایی این ترکیب به دلیل دارا بودن پتاسیم میتواند مکمل مهمی برای بدن به حساب آید. برخی دیگر از موارد استفاده از این ترکیب در صنایع غذایی عبارتند از:
تقویت‌کننده طعم
طعم‌دهنده
مکمل غذایی
عامل کنترل pH
تثبیت‌کننده یا غلیظ‌کننده
3. کشاورزی
بیشترین کاربرد این ماده به عنوان کود است. گیاهان نیز مانند انسان‌ها و بسیاری از موجودات زنده دیگر، برای شکوفایی به پتاسیم نیاز دارند. از کود آن معمولاً به عنوان پتاس نام برده می‌شود که برای گیاهان غذای اصلی محسوب می‌شود.
4. صنعت حفاری
باتوجه به فرمولاسیون کلرید پتاسیم -K+CL می‌توان دریافت: در صورتیکه کلرید پتاسیم در مجاورت رس‌های موجود در حفره حفاری قرار گیرد یون +K در سطح این رس‌ها جایگزین کاتیون یک ظرفیتی رس گردیده و در نتیجه به دلیل پائین بودن میزان آب‌خواهی یا هیدراسیون پتاسیم، رس‌ها پایدارتر باقی می‌مانند و از تورم رس‌ها در اثر فیلتر شدن گل حفاری (water loss) جلوگیری می‌گردد. علت مهم بودن این امر برای سازنده‌های شیلی و مارلی است زیرا در اثر ریزش رس‌ها در حین حفاری این عامل باعث گیر کردن لوله‌های حفاری در حفره می‌گردد.
5. کاربردهای دیگر پتاسیم کلرید
غیر از موارد عنوان شده در بالا، این ماده همچنین در مواردی مانند تولید محصولات ضدیخ و یخ‌شکن، مصارف آزمایشگاهی، محصولات کاغذی، به عنوان جایگزین سدیم کلراید و نرم‌کننده آب شهری، آبکاری فلزات و صنعت رنگ‌های پوششی نیز کاربرد دارد.
مزایای پتاسیم کلراید
پتاسیم کلراید مزایای بسیار زیادی دارد. یک کاربرد پتاسیم کلراید در بدن انسان کمک به ساخت ماهیچه است. بدن به کمک پتاسیم بهتر میتواند ماهیچه را تولید و آن‌ها را تقویت کند. همچنین پتاسیم به عملکرد بهتر اعصاب و تنظیم ضربان قلب کمک می‌کند. همچنین پتاسیم میتواند به عملکرد بهتر سلول‌های بدن کمک کند. رژیم غذایی‌ای که به طور طبیعی در آن پتاسیم زیادی باشد، مزایای بسیار زیادی دارد. برخی از مهمترین مزایای پتاسیم شامل موارد زیر می‌شود:
- کاهش فشار خون بالا
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی
- کاهش ریسک سکتهٔ مغزی
منابع طبیعی پتاسیم کلراید
پتاسیم کلراید به طور طبیعی در میوه‌ها، سبزیجات، لبنیات و غذاهای دریایی هست. برخی از غنی‌ترین مواد غذایی‌ای که با مصرف آن‌ها می‌توانید از کاربرد پتاسیم کلراید و مزایای آن بهره‌مند شوید شامل غذاهای زیر می‌شود:
- چغندر
- لوبیای لیما
- سبزیجات ریشه‌ای مانند سیب‌زمینی شیرین و ازگیل
هشدارها در خصوص مصرف پتاسیم کلراید
اگر فردی در رژیم غذایی و دارویی خود از داروهایی استفاده می‌کند که پتاسیم را افزایش می‌دهند، حتماً باید مصرف پتاسیم کلراید را متوقف کند یا حداقل میزان آن را کاهش دهد. برای دریافت حداکثر کاربرد پتاسیم کلراید باید به اندازهٔ نیاز بدن پتاسیم کلراید مصرف کرد؛ زیرا مقدار بیشتر آن میتواند برای بدن خطرناک باشد. افرادی که دچار مشکلات کلیوی هستند نیز حتماً باید مقدار پتاسیم کلراید دریافتی خود را کنترل کنند؛ زیرا کلیه‌های برخی از افراد به دلیل برخی مشکلات توان دفع پتاسیم اضافی را از خون ندارد. افرادی که دچار مشکلات زیر هستند، احتمال بیشتری دارد که به بیماری هیپرکالمی (پتاسیم بالا) مبتلا شوند:
- دیابت نوع 1
- بیماری کبد
- نارسایی آدرنال
- نارسایی احتقانی قلب
همچنین اگر فردی به بیماری‌های التهاب روده مانند بیماری کرون، کولیت و اولسراتیو مبتلا باشد، باید در مصرف پتاسیم کلراید دقت کند؛ زیرا بیشتر در خطر ابتلا به بیماری هیپوکالمی (سطح پتاسیم بالا) است. افرادی که برای استفاده از کاربرد پتاسیم کلراید از داروهای ادرارآور نگهدارندهٔ پتاسیم و مهارکننده‌های ACE مصرف می‌کنند، ممکن است در معرض بیماری هیپو کالمی ( کمبود پتاسیم ) قرار بگیرند.
ایمنی کلرید پتاسیم
این ترکیب، خطرناک نیست. به نظر می‌رسد مقادیر معمول کلرید پتاسیم موجود در رژیم غذایی روزانه هم به طور کلی بی‌خطر است. در مقادیر بیشتر، پتاسیم کلرید سمی است. طبق استانداردها، مقدار نیاز بدن به پتاسیم کلراید، کمتر از نیاز بدن به سدیم کلراید است. برای کار کردن با ترکیب کلرور پتاسیم، استفاده از تجهیزات حفاظت شخصی نظیر عینک ایمنی، دستکش محافظ، ماسک ایمنی و لباس کار، الزامی است. در حین کار کردن با این ماده جامد در انبارها بهتر است کارگران از غذا خوردن، مصرف نوشیدنی و سیگار خودداری کنند. در صورت استنشاق غبارات منتشر شده از این ترکیب، ممکن است تحریک سیستم تنفسی رخ دهد که البته خفیف خواهد بود. پس از آن باید سریعاً به هوای آزاد رفته و تنفس خود را عمیق‌تر تنظیم کنید. درب ظرف را هنگامی که از آن استفاده نمی‌کنید، محکم ببندید. محصولات ناسازگار با نمک کلراید پتاسیم پودری، نیترات نقره و اکسید کننده‌های قوی و اسیدهای قوی هستند.
خطرات پتاسیم کلراید
افرادی که پتاسیم کلراید را به صورت دارویی نیز مصرف می‌کنند ممکن است که در خطر ابتلا به بیماری هیپرکالمی قرار بگیرند. بیماری هیپرکالمی ممکن است که علامتی نداشته باشد؛ اما اگر این علائم را در بدن خود احساس کردید، احتمالاً دچار هیپرکالمی شده‌اید:
- تپش قلب
- ضعف عضلانی
- پارستزی (خواب رفتگی) یا احساس سوزش در اندام‌ها
- فلج شدن
- آریتمی قلب که میتواند خطر بسیار بزرگی برای سلامتی و زندگی شما باشد.
- دفع نشدن پتاسیم توسط کلیه‌ها
- ضایعات روده کوچک که میتواند باعث سوراخ شدن روده و خونریزی شود.
اگر برای رسیدن به کاربرد پتاسیم کلراید و مزایای آن از مکمل‌ها استفاده می‌کنید و چنین علائمی را در بدن خود احساس کردید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید و تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرید. مصرف خودسرانه و بیش از حد پتاسیم کلراید میتواند مشکلاتی بسیار زیاد و جدی برای بدن شما ایجاد کند. به همین دلیل است که افراد مبتلا به هیپرکالمی باید فوراً تحت مراقبت‌های درمانی قرار بگیرند.
سوالات متداول
-
پتاسیم کلراید به چه اشکالی موجود است؟
پتاسیم کلراید به شکل‌های زیر موجود است:
اندازه گرانول درشت : برتری این اندازه از ذرات باعث شده که تقریبا 70 درصد از کل مقدار فروش را تشکیل دهند.
اندازه استاندارد : این نوع محصول تا زمانی که مخلوط خشک ارجحیت دارد در بازار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
محلول : استفاده از این محصول در صنعت کودهای محلول رو به افزایش است.
نتیجه‌گیری
پتاسیم کلراید یکی از ماده‌های معدنی ضروری برای حفظ سلامت بدن و عملکرد صحیح آن است. منابع طبیعی بسیار زیادی مانند سبزیجات سبز، میوه‌ها، محصولات لبنی، لوبیا و آجیل هستند که افراد می‌توانند برای درمان کمبود پتاسیم از آن‌ها استفاده کنند. همچنین در صورتی که فرد دچار کمبود پتاسیم باشد، میتواند از مکمل‌های آن استفاده کند. البته درست است که کاربرد پتاسیم کلراید در بدن بسیار زیاد است و وجود آن ضروری است؛ اما مقدار زیاد آن نیز میتواند برای بدن خطرناک باشد. به همین خاطر همیشه بهتر است که این ماده را تحت نظر یک پزشک تغذیه مصرف کنید.
