ان-هگزان

ان هگزان چیست؟

نرمال هگزان (n-Hexane) با فرمول شیمیایی C6H14 به‌عنوان یک حلال آلی و به‌صورت مخلوط با حلال‌های دیگر استفاده‌های بسیار دارد. استفاده نادرست از ترکیبات شامل ان هگزان نظیر استشمام آن‌ها باعث ورود این ترکیبات به بدن و موجب بعضی صدمات نظیر فلج شدن دست و پا می‌گردد. این ماده کاربرد فراوانی در استخراج روغن‌های گیاهی از محصولات همچون بادام‌زمینی، سویا و ذرت را دارد. ان هگزان یک ترکیب شیمیایی است که از نفت خام به‌دست می‌آید. ان هگزان خالص در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گذشته از هگزان به‌عنوان تغییردهنده ماهیت در بعضی از الکل‌ها استفاده می‌شده است.

خصوصیات ان هگزان

• اشتعال‌پذیری بالا
• مایع بی‌رنگ و بی‌بو
• قابلیت حل در مواد آلی

روش تولید ان هگزان

به‌طور عمده از پالایش نفت خام به‌دست می‌آید. خوراک واحد تولیدی هگزان باید نوعی از نفتا باشد که هیدروکربن‌های آلیفاتیک بخش عمده‌ای از آن را تشکیل دهد. ترکیب درصد نفتا بستگی به نوع نفت خام و شیوه پالایش آن دارد. در فرآیند استخراج هگزان از برش نفتا ابتدا نفتا را حرارت می‌دهند. سپس آن را وارد یک برج تقطیر استخراجی می‌کنند. حلال استخراجی می‌تواند دی متیل فرمامید باشد و به‌صورت خالص وارد برج می‌شود. هگزان توسط حلال از برش مورد نظر جدا شده و از پایین برج خارج می‌شود. به‌منظور بازیابی حلال باید آن را وارد یک برج دفع کرد. روش هیدروژناسیون کاتالیستی برش نفتا بهترین روش استخراج هگزان است. در این روش کاتالیزور نیکل بر پایه آلومینا استفاده می‌شود. در این فرآیند میزان سولفور موجود در این جریان نیازمند گوگردزدایی اولیه و همچنین فرآیند در فشار بالا صورت می‌گیرد.

 کاربرد ان هگزان

از هگزان در صنایع مختلفی به‌عنوان حلال و یا عامل پاک کننده استفاده می‌شود. همچنین از هگزان در ترمومترهای بدون جیوه خصوصا ترمومترهایی که دقت بالاتری دارند و در رنج دمایی کم کار می‌کنند، استفاده می‌شود. در زیر چند نمونه از کاربردهای آن را بیان می‌کنیم:

• صنعت روغن‌سازی
• استخراج روغن‌های گیاهی از گیاهان و دانه‌‌ها
• در کنسروسازی برای آب‌بندی کردن قوطی‌های کنسرو به‌کار می‌رود.
• در‌ فرآیند تولید پلی اتیلن، هگزان به‌عنوان حلال فاز مایع استفاده می‌شود.
• از هگزان به‌عنوان آیروسل در بعضی از صنایع عطرسازی استفاده می‌شود.
• به‌عنوان ماده پاک‌کننده در صنعت چاپ، نساجی، صنایع دستی و مبلمان به‌کار برده می‌شود.
• در صحافی کتاب و کار با چرم معمولا هگزان را با حلال‌های هیدروکربنی دیگر، مخلوط می‌کنند.
• در تولید ایزوگام برای اتصال فیلم‌های پلاستیکی از چسب‌ها و آب‌بندهای حاوی هگزان استفاده می‌شود.
• در تولید تایر، حین فرآیند پلیمریزاسیون و شکل‌گیری لاستیک، از هگزان به‌عنوان عامل تنظیم کننده چگالی استفاده می‌شود.
• از چسب‌ها، جلادهنده‌ها و تمیزکننده‌های حاوی هگزان برای آماده‌سازی روکش چوبی مبلمان‌ها و جعبه‌های تزئینی استفاده می‌شود.
• در مقیاس آزمایشگاهی برای استخراج ترکیبات ناقطبی و کالیبراسیون دستگاه‌هایی که برای تست ترکیبات آلی فرار استفاده می‌شوند، کاربرد دارد.
• از هگزان به‌عنوان یک عامل کمک‌کننده در شکل‌گیری شکل هندسی قرص‌ها استفاده می‌شودکه قبل از بسته‌بندی، با خشک کردن هگزان را خارج می‌کنند.
• هگزان به‌عنوان یک عامل تمیز کننده در صنعت چاپ استفاده می‌شود. در برخي فرمولاسيون‌هاي جوهر نيز از هگزان به‌عنوان حلال زود تبخير ناقطبي استفاده مي‌شود.
• هگزان به‌عنوان یک عامل دمنده در فرآیند تولید بعضی از فوم‌های پلاستیکی مانند فوم پولی اورتان برای عایق گرمایی، فوم پلی اتیلن ترافتالات و پلاستیک آکریلیک استفاده می‌شود.
• گرید تجاری هگزان به‌عنوان حلال (یک ماده افزودنی) در صنعت چسب کاربرد دارد. چسب‌هایی که در صنعت کفش و چرم، تولید توپ‌های ورزشی و چسب‌های زخم و باندها استفاده می‌شوند.
• در فرآیند تولید پلی پروپیلن تجاری نیز، از هگزان به‌عنوان حلال استقاده می‌شود که به‌صورت پیوسته به‌سیستم تزریق شده و با کمترین هدررفت بازیابی شده و به سیستم برگشت داده می‌شود.

خطرات و نکات ایمنی ان هگزان

تنفس زیاد این ماده، باعث بی‌حسی در پا و دست‌ها می‌شود و به‌دنبال آن ضعف عضلانی در پا و ساق پا ایجاد می‌شود. قرارگیری طولانی مدت در معرض آن موجب فلج بازوها و پاها می‌شود، در صورت استنشاق، شخص را به بیرون منتقل کنید. و در صورت بروز علائم به پزشک مراجعه نمایید. در صورت تماس با پوست باعث تحریک و قرمزی آن می‌شود، سریعا آن محل را با آب و صابون فراوان بشویید. در صورت بلعیدن فورا دهان را با آب بشویید. در کل ان هگزان به‌شدت مضر و سمی است و باعث خواب‌آلودگی و سرگیجه می‌شود. هنگام استفاده از این ماده حتما از دستکش، عینک، ماسک‌های مخصوص و لباس ایمنی استفاده کنید.

فروشگاه مرکز شیمی ایران عرضه کننده مواد شیمیایی آزمایشگاهی، صنعتی و صنایع مربوطه مفتخر است که می‌تواند ان هگزان را با کیفیتی تضمین شده و قیمتی مناسب از تامین کنندگان معتبر به کلیه خریداران در سراسر کشور تحویل نماید.