شنا کردن در استخر، به‌ویژه در روزهای گرم تابستان، یکی از بهترین و لذت‌بخش‌ترین راه‌ها برای خنک شدن و تفریح با دوستان است؛ اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که آب زلال و شفاف استخر ممکن است آن‌قدرها هم که به نظر می‌رسد تمیز نباشد؟ اگر اصول بهداشتی در استخرها به درستی رعایت نشود، این مکان به محلی برای رشد میکروب‌ها و انتقال بیماری‌های مختلف تبدیل می‌شود.

آلودگی آب استخر یا سطوح اطراف آن می‌تواند سلامتی شما را تهدید کند، حتی اگر همه چیز در نگاه اول تمیز به نظر برسد. از ذرات مدفوع و بزاق گرفته تا عرق، مواد آرایشی و کرم‌های پوستی، همگی می‌توانند به آب استخر راه پیدا کنند و محیطی ایده‌آل برای رشد باکتری‌ها، انگل‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا فراهم کنند.

ضدعفونی و گندزدایی صحیح آب استخر نقشی کلیدی در پیشگیری از بیماری‌ها دارد. بدون این اقدامات، آب استخر می‌تواند به‌راحتی به یک مکان پنهان برای انتقال عفونت‌ها و بیماری‌های پوستی، گوارشی و تنفسی تبدیل شود. در این مقاله، با ما همراه باشید تا درباره خطرات پنهان استخرها، بیماری‌های شایع مرتبط با استخرها و مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از این بیماری ها اطلاعاتی جامع و کاربردی به دست آورید.

بیماری های شایع استخر که باید بشناسید:

بیماری ‌های گوارشی:

کریپتوسپوریدیوم و ژیاردیا انگلهای گوارشی هستند که می‌توانند تا چند روز در آب استخر زنده بمانند و بیماری‌های گوارشی شدیدی ایجاد کنند. علائم آنها شامل اسهال طولانی‌مدت، گرفتگی شکم، استفراغ و کاهش وزن است.

این انگلها معمولاً از طریق نوشیدن آب آلوده به بدن وارد می‌شود.

برای پیشگیری از این بیماری:

• از بلعیدن آب استخر خودداری کنید.
• اگر دچار اسهال هستید، از ورود به استخر خودداری کنید.
• دوش گرفتن قبل از ورود به استخر را فراموش نکنید.

هپاتیت A

ویروس هپاتیت A می‌تواند از طریق مدفوع آلوده وارد آب استخر شود و باعث بیماری کبدی شود. علائم آن شامل تهوع، استفراغ، خستگی شدید، درد در قسمت کبد و زردی پوست است. این ویروس در برابر مواد ضدعفونی مقاومت کمی دارد اما می‌تواند به‌سرعت افراد دیگر را آلوده کند.

برای پیشگیری:

• رعایت بهداشت فردی قبل از ورود به استخر
• انتخاب استخرهایی با نظارت بهداشتی دقیق

بیماری‌های پوستی و قارچی

بیماری پای ورزشکار (Athlete’s Foot):

یکی از رایج‌ترین عفونت‌های قارچی، بیماری پای ورزشکار ( Athlete’s Foot ) است که در نواحی بین انگشت اول و دوم اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند هر بخش دیگری از پا را نیز تحت تأثیر قرار دهد. علائم این عفونت شامل ترک‌های پوستی، قرمزی و گاهی ضایعات دردناک یا خارش‌دار است. این نوع عفونت اغلب در اثر تماس با پوست آلوده یا قارچ‌های موجود در محیط‌های مرطوب مانند رختکن، دوش‌ها و اطراف استخرها گسترش می‌یابد.

 درمان این بیماری معمولاً شامل استفاده از کرم‌های ضدقارچی تجویز شده توسط پزشک است، اما در موارد شدیدتر، نیاز به مصرف داروهای خوراکی نیز وجود دارد. رعایت نکات بهداشتی زیر برای پیشگیری از این عفونت بسیار حیاتی است:

• ناخن‌های پا را کوتاه و تمیز نگه دارید.
• از راه رفتن با پای برهنه در رختکن یا دوش استخر خودداری کنید.
• نواحی آسیب‌دیده پا را خشک و تمیز نگه دارید.
• از صندل یا دمپایی مناسب در اطراف استخر استفاده کنید.

جوش‌ های پوستی:

 این ضایعات پوستی و جوش ها میتواند ناشی از باکتری سودوموناس آئروژینوزا باشد. این باکتری مقاوم میتواند باعث ایجاد جوش های چرکی روی پوست شود. برای پیشگیری از این بیماری می‌بایست پس از شنا بدن خود را با صابون شست و لباس های خیس شنا را سریعا تعویض کرد.

بیماری‌ های گوش و چشم

 بیماری گوش شناگر :( Swimmer’s Ear )

این بیماری نوعی عفونت گوش خارجی است که در اثر باقی ماندن آب آلوده در مجرای گوش ایجاد می‌شود. علائم این عفونت شامل خارش، درد، قرمزی و التهاب گوش است و در صورت درمان نشدن می‌تواند به عفونت‌های شدیدتری منجر شود.

برای پیشگیری:

• از گوش‌گیرهای ضدآب هنگام شنا استفاده کنید.
• گوش‌هایتان را پس از شنا کاملاً خشک کنید.
• سر خود را به طرفین خم کنید تا آب اضافی خارج شود.

بیماری‌های تنفسی

بیماری لژیونر:

بیماری لژیونر نوعی سینه پهلو حساب میشود که  توسط باکتری خطرناک به نام لژیوتلا ( Legionella) که در آب های گرم رشد میکند به وجود می آید. علائم آن شامل تب، لرز، سردرد و سرفه است. این باکتری از طریق استنشاق بخار یا هوای آلوده وارد بدن می‌شود.

برای پیشگیری:

• از استخرهایی با تهویه مناسب استفاده کنید.
• از سلامت سیستم‌های گرمایشی و ضدعفونی آب استخر مطمئن شوید.

چه افرادی بیشتر در خطر هستند؟

برخی افراد، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از استخرها قرار دارند و باید نکات بهداشتی را جدی‌تر رعایت کنند. کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر و احتمال بالای بلعیدن آب آلوده، مستعد ابتلا به بیماری‌هایی مانند کریپتوسپوریدیوم، ژیاردیا و ای‌کولای هستند. زنان باردار نیز به علت تغییرات بدن در این دوران، در برابر عفونت‌های گوارشی و پوستی حساس‌ترند و باید از شنا کردن در استخرهای مشکوک به آلودگی پرهیز کنند.

افرادی با سیستم ایمنی ضعیف شامل کسانی که به بیماری‌هایی مانند  HIV/AIDS مبتلا هستند، بیمارانی که شیمی‌درمانی می‌شوند، افرادی که پیوند عضو داشته‌اند یا داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف می‌کنند نیز در معرض خطر عفونت‌های شدیدتر قرار دارند. همچنین سالمندان به دلیل کاهش طبیعی قدرت سیستم ایمنی و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا بیماری‌های ریوی بیشتر در خطر بیماری‌های مرتبط با استخر، از جمله لژیونلا و عفونت‌های تنفسی، قرار می‌گیرند.

شناگران حرفه‌ای یا افرادی که به طور مداوم از استخرهای عمومی استفاده می‌کنند نیز به دلیل تماس طولانی‌تر با آب، بیشتر در معرض بیماری‌های پوستی مانند پای ورزشکار، درماتیت یا گوش شناگر هستند. همچنین افرادی که پوست حساس دارند یا به بیماری‌هایی مانند اگزما و پسوریازیس مبتلا هستند، ممکن است با تماس با باکتری‌های موجود در آب، دچار تشدید علائم شوند.

چگونه آب استخر را قبل از ورود بررسی کنیم؟ روش های ساده و کاربردی

شنا کردن در استخر تنها زمانی ایمن و لذت‌بخش است که از بهداشت و کیفیت آب آن اطمینان داشته باشید. بررسی وضعیت آب استخر قبل از ورود، یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش خطر بیماری‌های ناشی از آب آلوده است. در ادامه به روش‌های ساده و کاربردی برای ارزیابی کیفیت آب استخر پرداخته میشود.

1: بررسی شفافیت آب استخر:

آب استخر باید کاملاً شفاف باشد و بتوان کف استخر را به‌وضوح دید. آب کدر یا تاریک می‌تواند نشان‌دهنده وجود آلودگی یا رشد جلبک‌ها باشد.

2: بوی استخر را استشمام کنید:

بوی تند و شدید کلر لزوماً به معنای بهداشت مناسب نیست. این بو ممکن است به دلیل وجود کلر امین‌ها باشد که از ترکیب کلر با مواد آلی مانند عرق یا ادرار ایجاد می‌شود. اگر بوی کلر بیش از حد قوی است ممکن است آب استخر دارای کیفیت مطلوب نباشد.

3: لبه ها و دیواره های استخر را لمس کنید.

دیوارها و لبه‌های استخر نباید چسبناک یا لغزنده باشند. این حالت معمولاً نشانه وجود جلبک یا رشد باکتری در آب استخر است.

4: آزمایش ساده کلر و pH

اگر به طور مرتب از استخرهای عمومی استفاده می‌کنید، می‌توانید یک کیت تست کلر و pH خریداری کنید. سطح کلر باید بین 1 تا 3 ppm و pH بین 7.8 تا 7.2 باشد. این مقادیر نشان‌دهنده تعادل مناسب مواد شیمیایی در آب هستند.

 5: بررسی رفتار سایر شناگران

اگر متوجه شدید افراد قبل از ورود به استخر دوش نمی‌گیرند یا کودکان بدون پوشک مناسب وارد آب می‌شوند، این موارد می‌تواند نشانه ضعف در نظارت بهداشتی باشد.

نحوه ضدعفونی و گندزدایی کردن استخر های شنا:

گندزداها  و ضدعفونی کننده های استخر، آب استخر را تمیز و عاری از باکتری می کند. همچنین باعث می شود که شنا کردن در یک محیط بهداشتی و سالم، لذت بخش باشد. در ادامه، بهترین روش‌ها و مواد ضدعفونی‌کننده برای گندزدایی آب استخر معرفی می‌شوند:

کلسیم هیپوکلریت (Calcium Hypochlorite)

این ماده با نام تجاری پرکلرین نیز شناخته می‌شود، یک ضدعفونی‌کننده قوی و پایدار است که معمولاً به صورت پودر یا قرص با 65-70% کلر فعال عرضه می‌شود. این ماده در آب حل شده و یون‌های هیپوکلریت آزاد می‌کند که  این یون‌ها به دیواره سلولی میکروارگانیسم ‌ها حمله کرده و ساختار آن‌ها را تخریب می‌کنند. استفاده منظم از کلسیم هیپوکلریت نه‌تنها به حفظ کیفیت آب استخر کمک می‌کند، بلکه با افزایش سطح کلسیم در آب، تأثیر مثبتی بر دوام ساختار استخر به‌ویژه در مناطق با آب‌وهوای گرم دارد. در این مناطق، استخرهای بتنی معمولاً با چالش‌هایی مانند فرسایش دوغاب سیمانی بین کاشی‌ها و حتی گاهی اوقات جدا شدن نوارهای پشت کاشی‌ها مواجه می‌شوند. تأمین سطح مناسب کلسیم در آب می‌تواند به کاهش این مشکلات و افزایش طول عمر استخر کمک کند و محیطی ایمن‌تر و زیباتر را برای شناگران فراهم آورد.؛ چرا که آب این استخرها به کلسیم نیاز دارد و درصدد یافتن منابع کلسیم برای رفع این نیاز است. کلسیم هیپوکلریت در این موارد دو برابر سودمند است؛ زیرا هم ضدعفونی کننده است و هم به تامین نیاز کلسیم در آب کمک می کند با این حال، باید میزان مصرف آن به دقت تنظیم شود تا از بروز مشکلاتی مانند افزایش pH یا رسوب کلسیم جلوگیری شود.

ضدعفونی کردن آب استخر با کلر

حتی اگر کلر استخر به طور معمول از نظر شیمیایی، کلر خالص و واقعی نیست، اما بعنوان محبوب ترین ضدعفونی کننده و مایع شستشوی استخر به کار می رود. ماده ی شیمیایی کلر استخر به عنوان اسید هیپوکلروز نیز شناخته می شود. این ماده عوامل بیماری زا مانند باکتری E. coli  را از بین می برد. کلر مانند سایر ضدعفونی کننده ها، برای دور نگه داشتن جلبک ها از استخر نیز عالی است.

اشکال مختلف کلر برای ضدعفونی استخر

الف) قرص کلر استخر

ب) پودر کلر استخر (کلر گرانول)

ج) مایع کلر که به آن آب ژاول نیز گفته میشود.

د) گاز کلر که به صورت کپسول می باشد

مزایا:  کلر به دلیل قیمت مناسب و اثربخشی بالا، رایج‌ترین ماده برای ضدعفونی استخرهاست. این ماده در اشکال مختلف مانند قرص، پودر و مایع عرضه می‌شود

معایب : استفاده بیش از حد کلر می‌تواند باعث تحریک پوست، چشم و دستگاه تنفسی شود. همچنین بوی کلر برای برخی افراد ناخوشایند است.

 گندزدایی آب با برم

برم ماده‌ای مؤثر برای ضدعفونی کردن استخرها به‌ویژه استخر های آب گرم است که نسبت به کلر در آب گرم پایداری بیشتری دارد و بوی کمتری تولید می‌کند. این ماده به صورت قرص یا گرانول عرضه می‌شود و چشم ها را در هنگام شنا در استخر کمتر تحریک می‌کند. با این حال، استفاده از برم نسبت به کلر گران‌تر است و قدرت اکسیداسیون کمتری دارد. برم در نور آفتاب کارایی کمتری دارد، بنابراین برای استخرهای سرپوشیده مناسب‌تر است. این ماده، برخلاف کلر، توانایی حذف آمونیاک و نیتروژن از آب را ندارد و ممکن است در صورت غلظت بالا، سوزش چشم و مخاط ایجاد کند. اما با وجود هزینه بالاتر، برم میتواند گزینه ای با کیفیت و موثر برای گندزدایی و ضدعفونی کردن استخر ها باشد.

مزایا : برم، برخلاف کلر، بوی تند ندارد و کمتر موجب تحریک چشم می‌شود. این ماده برای استخرهای سرپوشیده و جکوزی‌ها که دمای بالایی دارند، گزینه‌ای عالی است.

معایب : قیمت بالاتر نسبت به کلر

ضدعفونی کردن استخر با کات کبود (سولفات مس)

سولفات مس که به کات کبود نیز معروف است، یک ماده مؤثر برای کنترل و از بین بردن جلبک‌ها در استخرها محسوب می‌شود. کات کبود به دلیل وجود مس دارای رنگ آبی می باشد. این ماده می‌تواند به شفافیت و تمیزی آب کمک کند، اما استفاده از آن باید با دقت و رعایت دستورالعمل‌های خاص صورت گیرد. عملکرد بهینه سولفات مس زمانی تضمین می‌شود که pH آب استخر بین 7.2 تا 7.6 باشد. همچنین، قلیائیت کل (TA) آب باید در محدوده ppm 200 تا 50 قرار داشته باشد؛ در غیر این صورت، استفاده از این ماده ممکن است تأثیرات منفی به همراه داشته باشد. غلظت مناسب یون مس در آب بسیار مهم است، زیرا استفاده بیش از حد آن می‌تواند موجب ایجاد لکه روی دیواره‌های استخر و آسیب به تجهیزات شود. همچنین، در صورت غلظت بالا، احتمال ایجاد حساسیت برای پوست شناگران وجود دارد .به طور کلی، رعایت پارامترهایی مانند pH ، قلیائیت کل و غلظت یون مس برای استفاده ایمن و مؤثر از کات کبود ضروری است. افزودن آن به آب، در صورتی که با دقت و در شرایط مناسب انجام شود، می‌تواند به کنترل جلبک‌ها و حفظ کیفیت آب استخر کمک کند.

زاج راهکاری مؤثر برای تصفیه و ضدعفونی آب استخر

سولفات آلومینیوم، که به نام زاج نیز شناخته می‌شود، از سال های بسیار قدیم به‌عنوان یک عامل تصفیه‌کننده آب مورد استفاده قرار گرفته است. این ماده به‌عنوان یک لخته‌ساز عمل می‌کند و با تجمع ذرات معلق موجود در آب، آنها را به صورت توده‌های سنگین ته‌نشین می‌کند. زاج به‌ویژه در استخرهایی که به دلیل آلودگی یا بلاتکلیفی برای مدت طولانی رها شده‌اند، می‌تواند نقش موثری در بازگرداندن کیفیت آب ایفا کند.

مزایا:

تصفیه آب کدر: زاج با ته‌نشین کردن ذرات معلق، آب استخر را شفاف می‌کند.

کنترل رشد جلبک و قارچ : زاج به جلوگیری از رشد جلبک و قارچ کمک می‌کند.

کاربرد در استخرهای آلوده: در استخرهایی که به مدت طولانی تمیز نشده‌اند، زاج به بازگشت سریع آب به حالت ایده‌آل کمک می‌کند.

حذف فسفات‌ها و مواد اضافی:  زاج می‌تواند فسفات‌ها، عوامل بیماری‌زا و ذرات نامطلوب را از آب حذف کند.

معایب:

نیاز به جمع‌آوری ته‌نشین‌ها:  پس از ته‌نشینی زاج، باید رسوبات با جاروی استخر جمع‌آوری شوند.

افزایش فلزات سنگین: زاج ممکن است به تجمع فلزات سنگین مانند سرب و کادمیم در آب منجر شود.

تأثیر دمای آب: زاج در دماهای پایین‌تر از ۲۱ درجه سانتی‌گراد عملکرد مطلوبی ندارد.

روش های گندزدایی و ضدعفونی فیزیکی آب استخر:

ضدعفونی و شستشوی استخر با سیستم UV (فرابنفش):

سیستم‌های UV یک روش مؤثر برای ضدعفونی استخرها هستند که با استفاده از پرتو فرابنفش (UV) زنجیره  DNA  میکروارگانیسم‌ها را تخریب کرده و آنها را غیرفعال می‌کند. این روش به ویژه برای از بین بردن میکروارگانیسم‌های مقاوم به مواد شیمیایی مانند  Giardia lamblia و Cryptosporidium  مناسب است. با این حال، سیستم UV به‌تنهایی قادر به ضدعفونی کامل نیست و به ترکیب با مواد شیمیایی مانند کلر برای پاک‌سازی کامل آب نیاز دارد. پرتو UV، برخلاف مواد شیمیایی، هیچ‌گونه محصول جانبی مضر تولید نمی‌کند و بر طعم و کیفیت آب تأثیری نمی‌گذارد.

مزایا:  اشعه UV می‌تواند باکتری‌ها و ویروس‌ها را بدون نیاز به افزودن مواد شیمیایی به آب از بین ببرد

معایب:  نیاز به تجهیزات خاص و ترکیب با مواد شیمیایی دیگر برای اثربخشی بیشتر

نتیجه گیری

شنا در استخر، اگرچه تجربه‌ای لذت‌بخش و مفرح است، اما بدون رعایت اصول بهداشتی می‌تواند خطرات متعددی برای سلامت افراد ایجاد کند. بیماری‌های گوارشی، پوستی، تنفسی و عفونت‌های گوش و چشم از جمله مشکلاتی هستند که ممکن است در نتیجه آلودگی آب استخرها بروز کنند. رعایت تعادل شیمیایی آب، استفاده از گندزداهای مؤثر مانند کلر، برم، کات کبود و زاج، و بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته مانند سیستم UV از راهکارهای اصلی برای تضمین ایمنی و بهداشت استخرها هستند. در عین حال، استفاده دقیق و متعادل از این مواد و روش‌ها ضروری است تا علاوه بر حفظ سلامت شناگران، از آسیب‌های زیست‌محیطی و اثرات منفی بر تجهیزات استخر جلوگیری شود. توجه به کیفیت آب، نظارت منظم و رعایت بهداشت فردی، نقش حیاتی در جلوگیری از انتقال بیماری‌ها و افزایش ایمنی استخرها دارند.

سوالات متداول

1. آیا می‌توانم بدون تجهیزات خاص، کیفیت آب استخر را بررسی کنم؟

بله، شما می‌توانید با مشاهده شفافیت آب، بوی استخر، لمس دیواره‌ها و استفاده از کیت‌های ساده تست کلر و pH کیفیت آب استخر را ارزیابی کنید.

2. چرا گاهی استخرها بوی تند کلر دارند؟

بوی تند کلر معمولاً به دلیل وجود کلرامین‌ها (ترکیب کلر و مواد آلی مانند عرق و ادرار) است و نشان‌دهنده کیفیت پایین آب است.

3. بهترین روش برای جلوگیری از بیماری‌های ناشی از استخر چیست؟

دوش گرفتن قبل و بعد از شنا، استفاده از تجهیزات محافظتی مانند گوش‌گیر، و اجتناب از بلعیدن آب استخر از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه هستند.

چطور می‌توان از رشد جلبک در استخر جلوگیری کرد؟

حفظ سطح مناسب کلر و pH، استفاده از جلبک‌کش‌هایی مانند کات کبود و شستشوی منظم استخر از روش‌های موثر پیشگیری هستند.

4. آیا بیماری‌های استخر فقط از طریق بلعیدن آب منتقل می‌شوند؟

خیر، بیماری‌ها می‌توانند از طریق تماس پوستی، استنشاق بخار آب آلوده یا ورود آب آلوده به گوش و چشم نیز منتقل شوند.

5. استخرهای روباز بیشتر از استخرهای سرپوشیده آلوده هستند؟

استخرهای روباز به دلیل تماس با گردوغبار و برگ‌ها ممکن است نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشند، اما استخرهای سرپوشیده نیز می‌توانند باکتری‌های خاصی مانند لژیونلا را در صورت تهویه نامناسب رشد دهند.

6. چرا گاهی پس از شنا موها خشک و شکننده می‌شوند؟

کلر موجود در آب استخر می‌تواند باعث خشکی و شکنندگی موها شود. استفاده از کلاه شنا و شستن موها با شامپوی مرطوب‌کننده بعد از شنا مفید است.

7. بهترین روش برای ضدعفونی کردن استخرهای خانگی چیست؟

استفاده از کلر یا هیپوکلریت کلسیم به صورت منظم، همراه با تست مداوم سطح pH و کلر، بهترین روش برای ضدعفونی استخرهای خانگی است.

8. آیا شنا در استخرهای عمومی در دوران بارداری ایمن است؟

بله، اما زنان باردار باید مطمئن شوند که استخر از نظر شیمیایی متعادل و بهداشتی است و از نوشیدن آب اجتناب کنند.