دو شوینده که احتمالاً نام آن‌ها را زیاد شنیده‌اید، آب‌ژاول و وایتکس هستند. آب‌ژاول و وایتکس در واقع هر دو یک ماده هستند و برخی از افراد به اشتباه فکر می‌کنند که این دو اسم با یکدیگر تفاوت دارند و به همین دلیل به دنبال تفاوت آب‌ژاول با وایتکس هستند. ما در این مقاله برای اینکه بیشتر با آب‌ژاول یا همان وایتکس آشنا شوید درمورد ویژگی‌های این ماده و کاربرد آن و همچنین در خصوص تفاوت آب ژاول با وایتکس توضیح داده‌ایم.

آب‌ژاول چیست و چه کاربردهایی دارد؟

آب‌ژاول (Bleach) یک سفید کننده و ضدعفونی کننده است و می‌تواند پاتوژن‌هایی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و مایکوباکتریوم‌ها را از بین ببرد. به همین دلیل است که این ماده یک شویندهٔ خانگی محبوب است. این ماده به دلیل سفید کنندگی خود می‌تواند جزء مواد شویندهٔ لباس باشد.

آب‌ژاول در واقع همان وایتکس می‌باشد و هیچ تفاوتی با هم ندارند. شاید مهمترین تفاوت این دو ترکیب در غلظت این ترکیبات باشد. وایتکس همان آب‌ژاول است با غلظت پایین‌تر هیپوکلریت سدیم، که همین غلظت پایین، آن را برای استفاده در مصارف خانگی خاص کرده است. وایتکس ناپایدار است و ۰/۷۵ گرم در روز از این محلول تبخیر می‌شود که باعث از دست دادن تاثیر اولیه خود می‌شود. نام‌های این دو ترکیب متفاوت است اما هر دوی آن‌ها خواص یکسان و عملکرد مشابهی دارند. از هر دو ترکیب با وجود تفاوت برای ضدعفونی کردن سطوح، لکه بری و تولید برخی ترکیبات در صنایع دارویی استفاده می‌شود. 

وقتی می‌خواهیم در مورد تفاوت‌های دو ماده حرف بزنیم، بهترین راهکار معرفی هر یک از آن‌ها به تنهایی است. هیپوکلریت سدیم با خاصیت ضدعفونی کنندگی و لکه بری با نام‌های مختلفی از قبیل آب‌ژاول، وایتکس، اکسید کلرید سدیم و آنتی فرمین و javel water و vaytex bleach شناخته شده است و مشخصات زیر را دارد:

• آب‌ژاول یک مایع زرد رنگ است.
• از این ماده برای گندزدایی و سفیدکنندگی استفاده می‌کنند.
• می‌توان از آن در کارخانه‌های شیمیایی، مواد غذایی، شیشه و صنایع دفع زباله و حتی صنایع دارویی استفاده کرد.
• این ماده می‌تواند از رشد جلبک در مکان‌های مختلف جلوگیری کند.
• می‌توان برای سفید کردن منسوجات مختلف نیز استفاده کرد.
• از آن برای ضدعفونی کردن استخرها نیز استفاده می‌شود.
• این ماده برای سم‌زدایی حمام‌های سیانور مورد استفاده در صنایع فلزی نیز استفاده می‌شود.
• از آب‌ژاول برای کاهش بوی فاضلاب‌های صنعتی استفاده می‌شود.
• در دندان‌پزشکی از این ترکیب برای شست و شوی کانال ریشه‌ی دندان‌ها استفاده می‌شود.
• وایتکس، مایع سفیدکننده و کلر مایع از دیگر نام‌های این ماده است.
• در تصفیه آب از آب‌ژاول استفاده می‌کنند.
• بسیار خورنده است و برای پوست اصلا مناسب نیست. آب‌اکسیژنه برای زخم، گزینه مناسب‌تری جهت ضدعفونی به شمار می‌رود.
• اگر آب‌ژاول را با دیگر ترکیبات شیمیایی مخلوط کنید، گازی سمی به نام کلراین تولید می‌شود؛ این گاز، بسیار خطرناک است.
• هیپوکلریت، گاز هیدروژن گوگرد (SH) و آمونیاک (NH3) را خنثی می‌کند.
• ماده‌ای که از مخلوط کردن آب‌ژاول و متانول به دست می‌آید، قابلیت انفجار دارد.
• استفاده از آن در محیط‌های بسته باعث خفگی و حتی مرگ می‌شود.

مشخصات فیزیکی و شیمیایی آب‌ژاول

تولید آب ژاول

آب ژاول، از دمیدن گاز کلر در محلول سدیم هیدروکسید تولید می‌شود.

تولید به روش تزریق گاز کلر

Cl_۲ + NaOH —-> NaClO + NaCl + H_۲O

واکنش بالا را مشاهده نمایید. وایتکس، از مخلوط گاز کلر با سود سوزآور به دست می‌آید.

از آنجا که گاز کلر در تماس با رطوبت به فلزات آسیب می‌رساند، باید تمامی مخازن و لوله‌های داخل آن که برای تولید مایع سفیدکننده به کار می‌رود از جنس PVC باشند.

آب‌ژاول چگونه آب را ضدعفونی می‌کند؟

حال که متوجه شدید آب‌ژاول در واقع همان وایتکس است، دیگر لازم نیست که به دنبال تفاوت آب‌ژاول با وایتکس باشید و بهتر است درمورد ویژگی‌های این ماده بیشتر بدانید. آب‌ژاول درست مانند کلر هنگامی که به آب اضافه می‌شود، هیپوکلرواسید تولید می‌کند.

هیپوکلرواسید بعد از تولید شدن در آب با پاتوژن‌های مختلف موجود در آب مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و تک‌یاخته‌ها واکنش نشان می‌دهد و آن‌ها را غیرفعال می‌کند. با غیرفعال کردن آن‌ها دیگر امکان تکثیر نیست و خطری نیز انسان را تهدید نمی‌کند. این فرآیند با اسم اکسیداسیون شناخته می‌شود.

اثرات آب‌ژاول بر سلامتی چیست؟

تماس مستقیم با این ماده تأثیراتی منفی بر روی سلامت انسان می‌گذارد؛ اما اگر زیاد در معرض آن قرار نگیرید، خطری شما را تهدید نمی‌کند. اگر مقدار آن از حد استاندارد بگذرد، می‌تواند مشکلاتی برای شما ایجاد کند. برخی از این مشکلات شامل موارد زیر می‌شود:

• بروز سرطان‌های خاص

طبق تحقیقات انجام شده نوشیدن آبی که بیش از حد در آن کلر یا آب‌ژاول هست، می‌تواند باعث بروز سرطان‌هایی مثل سرطان سینه، راست روده (رکتوم) و مثانه شود. همچنین این فرضیه هست که وجود بیش از حد آب‌ژاول در آب نوشیدنی می‌تواند باعث به وجود آمدن تری‌هالومتان شود. این ماده می‌تواند رشد رادیکال‌های آزاد که نقش اصلی را در بروز سرطان دارند افزایش دهد.

• مشکلات پوست و مو

 اگر با آبی که بیش از حد مجاز در آن آب‌ژاول باشد دوش بگیرید و خود را بشویید، احتمالاً دچار مشکلاتی در ناحیهٔ پوستی بدن خود خواهید شد. این ماده می‌تواند پوست بدن به خصوص ناحیهٔ سر را تحریک و آن را حساس کند. همچنین اگر بیماری‌هایی پوستی مانند اگزما دارید، این مشکلات شدیدتر نیز خواهند شد.

آب‌ژاول بیشتر از حد استاندارد در آب می‌تواند مشکلات مختلفی را برای مو از جمله خشکی و شکستگی مو به همراه داشته باشد.

• مشکلات تنفسی

در صورت تماس با آب‌ژاول احتمالاً دچار مشکلات تنفسی خواهید شد؛ زیرا آب‌ژاول از خود بخار تولید می‌کند و هنگامی که شما آن بخار را تنفس می‌کنید، آسیب‌های جدی به دستگاه تنفسی شما وارد می‌شود.

• مشکلات جسمی

علاوه بر موارد بالا یکی‌دیگر از معایب آب‌ژاول بروز مشکلات جسمی است. اگر به اشتباه مقداری آب‌ژاول را قورت دهید، مشکلاتی مانند اسهال، استفراغ، معده درد و آسیب‌های دائمی جدی به دستگاه گوارش خواهید داشت.

مقدار استاندارد آب‌ژاول در آب چقدر است؟

حال خوب است که با مقررات استفاده از آب‌ژاول در آب آشنا شوید. به طور کلی برای تصفیهٔ آب باید حدود 0.5 تا 2 PPM (قسمت در میلیون) آب‌ژاول به آب اضافه شود. بیشتر یا کمتر از این مقدار می‌تواند برای انسان خطرناک باشد.

سوالات متداول

• کاربردهای آب‌ژاول و وایتکس به چه صورت است؟

از هر دو ترکیب به عنوان ضدعفونی‌کننده قوی استفاده می‌شود. در برخی از فرآیندهای صنعتی مانند تولید کاغذ برای سفید کردن خمیر کاغذ از آب‌ژاول استفاده می‌شود. وایتکس بیشتر در مصارف خانگی استفاده می‌شود.

• آب‌ژاول بهترین ضدعفونی کننده است؟

نتیجه‌گیری

یکی از اشتباهاتی که امروزه مردم دچار آن می‌شوند، این است که فکر می‌کنند آب‌ژاول و وایتکس با یکدیگر تفاوت دارند. در حالی که اینطور نیست. ما در این مقاله برای اینکه بهتر متوجه تفاوت آب‌ژاول با وایتکس شوید، توضیح دادیم که این دو اسم در واقع یک ماده هستند. بعد از آن برای آشنایی بیشتر با آب‌ژاول درمورد ویژگی‌های آن توضیح دادیم.