گیاه به انواع مواد مغذی برای رشد و نمو احتیاج دارد. این مواد را از طریق ریشه‌هایی که در خاک قرار دارند، دریافت می‌کند و به قسمت‌های مختلف می‌رساند. گاهی اوقات ممکن است خاک استفاده شده فاقد مواد مورد نیاز گیاه باشد. در این شرایط لازم است از انواع کودهای مختلف استفاده کنید تا این مواد را به طور کامل به قسمت‌های مختلف گیاه برسانید. انتخاب کود مناسب، بسیار اهمیت دارد. در ادامه مطلب قصد داریم به معرفی انواع کود گیاهان آپارتمانی بپردازیم تا بهترین مواد مغذی را به گیاه خود برسانید و بهره‌وری آن را افزایش دهید.
فهرست مطلب
کود چیست؟
کود، هرگونه مواد طبیعی یا غیر طبیعی است که به خاک یا بافت گیاهان اضافه می‌شود تا یک یا شمار بیشتری از مواد مغذی مورد نیاز رشد گیاه تأمین گردد. برای آنکه خاک از لحاظ مواد غذایی پرشمار دچار کمبود نباشد به‌کارگیری کود، بسیار سودمند خواهد بود. گونه‌های مختلفی از کود با پایه طبیعی و تولیدشده به روش صنعتی وجود دارند. این مواد موجب افزایش بهره‌وری گیاه خواهند شد. با انتخاب کود مناسب برای گیاه خود، علاوه بر رساندن مواد مغذی، می‌توانید ظرفیت نگهداری آب آن را نیز افزایش دهید و عملکرد گیاهتان را به طور چشم‌گیری بهبود دهید. این عمل به دو روش اتفاق می‌افتد: روش سنتی که مواد مغذی افزوده می‌شود. روش دومی که برخی از کودها عمل می‌کنند؛ بهبود کارایی خاک با تغییرات در نگهداری آب‌وهوای آن است. کودها معمولاً در نسبت‌های مختلف حاوی مواد زیر هستند:
سه ماده درشت مغذی اصلی گیاه
- نیتروژن: بهبود رشد برگ‌ها
- فسفر: بهبود رشد ریشه‌ها، گل‌ها، دانه‌ها و میوه‌ها
- پتاسیم: تقویت رشد ساقه، جریان آب در گیاه، تقویت گلدهی و میوه‌دهی
سه ماده درشت مغذی ثانویه گیاه
- کلسیم
- منیزیم
- گوگرد
مواد ریز مغذی گیاه
مس، آهن، منگنز، مولیبدن، روی و بور. در برخی موارد سیلیکن، کبالت و وانادیم هم مهم هستند.
طبقه‌بندی کودها
کودها به چندین روش طبقه‌بندی می‌شوند. می‌توان آن‌ها را بر اساس داشتن تنها یک ماده مغذی طبقه‌بندی کرد (برای مثال پتاسیم، فسفر یا نیتروژن) که در این صورت به آن‌ها «کود مستقیم» می‌گویند. «کودهای مجتمع» دارای دو یا چند ماده مغذی مختلف هستند. کودها گاهی بر اساس طبیعی (ارگانیک) و شیمیایی (غیرارگانیک) بودن طبقه‌بندی می‌شوند. کودهای غیرارگانیک یا شیمیایی مواد حاوی کربن را، به جز اوره حذف می‌کنند. کودهای طبیعی یا ارگانیک معمولاً گیاهان (بازیافت شده) هستند یا از حیوانات گرفته می‌شوند. به کودهای غیرارگانیک معمولاً کود شیمیایی گفته می‌شود چرا که برای تهیه آن‌ها باید چندین فرایند شیمیایی انجام داد.
انواع کودهای مختلف
به طور کلی می‌توان گفت که سه نوع اصلی کود در دست داریم. 1) کودهای آلی 2) کودهای معدنی 3) کودهای بیولوژیکی
1. کودهای آلی
کودی که از حیوانات یا گیاهان مختلف به دست می‌آید را کود آلی می‌نامند. این کود ترکیبات کربنی‌ای دارد که با تقویت فعالیت میکروارگانیسم و تولیدمثل، خاصیت شیمیایی و فیزیکی خاک را به طور کامل تغییر می‌دهد. تمام این اتفاقات نیز به دلیل افزایش مواد آلی و مورد نیاز خاک صورت میگیرد.
کودهای حیوانی: به مجموعه‌ای از فضولات حیواناتی نظیر گاو، گوسفند، اسب و مرغ اطلاق می‌شود. درصد مواد غذایی کود حیوانی و کیفیت فیزیکی آن، به عوامل متعددی بستگی دارد. این عوامل عبارتند از: نوع حیوان، میزان پوسیدگی کود، مقدار بذر علف‌های هرز و آفات و بیماری‌های آن. مثلا درصد ازت کود گاوی بیشتر از کود گوسفندی و مرغی است. ولی درصد فسفر و پتاسیمِ کود مرغی از کودهای گاوی و گوسفندی بیشتر است. پوسیدگی کود حیوانی سبب می‌شود که هم بوی بدی نداشته باشد هم از میزانِ تخم علف‌های هرز و آلودگی به امراض و حشرات آن نیز در هنگام کوددهی گیاهان کاسته می‌شود. در نتیجه کودهای حیوانی را می‌توان از انواع کود تقویتی نیز به حساب آورد.
خاکبرگ: خاکبرگ (که از پوسیده شدن موادی مانند برگ، دمبرگ درختان، چمن‌های قیچی شده و غیره حاصل می‌شود)، ارزش غذایی چندانی ندارد. از خاکبرگ تنها به منظور سبک و قابل نفوذ کردن خاک استفاده می‌شود.
کمپوست: کمپوست، از پوسیده شدن بقایای گیاهی و حیوانی، زباله‌های شهری، لجن فاضلاب و ضایعات کشتارگاه، ضایعات بازار ماهی، ادرار و مدفوع مرغ، خوک، گاو، گوسفند، اردک، غاز و بز، ضایعات صنعتی مانند بقایای غلات، سرکه و شکر و سایر مواد این چنینی بدست می‌آیند یا زباله‌های خانگی مانند ضایعات مواد غذایی، استخوان‌های گیاه، که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند. به این صورت که مواد سمی آن‌ها از بین رفته، مواد، پودر شده و فرم اولیه خود را از دست داده باشند.
ورمی کمپوست: نوعی کمپوست تولید شده به کمک نوعی از کرم‌های خاکی است که فاقد هرگونه علف هرز، آفت و بیماری است.
2. کودهای معدنی
کودهای معدنی را ممکن است با نام کودهای غیر آلی نیز شنیده باشید. به هر حال هر دو به یک نوع کود اشاره دارند. کودی که با روش‌های شیمیایی مختلف تولید شده و حاوی مواد مغذی مورد نیاز گیاهان است را کود معدنی می‌نامند.
دسته‌بندی کودهای معدنی
به طور کلی می‌توان کودها را با توجه به مواد موجود در ساختار آن‌ها، به ۵ دسته مختلف تقسیم کرد.
1) کودهای حاوی نیتروژن
2) کودهای حاوی فسفات
3) کودهای حاوی پتاسیم
4) کودهای مرکب
5) کودهای کامل که با نشان (NPK) نیز در میان مردم شناخته می‌شوند.
کودهای حاوی نیتروژن
از آن‌جایی که کلروفیل گیاه مقدار قابل توجهی نیتروژن دارد و وظیفه برقراری تعادل در هنگام فتوسنتز را بر عهده دارد، کودهای نیتروژن‌دار انتخاب بی‌نظیری برای رشد و نمو گیاهتان خواهند بود. علاوه بر آن، قسمتی از اسیدآمینه گیاه که وظیفه تشکیل پروتئین را دارد نیز برای تولید به نیتروژن احتیاج دارند. نمونه‌های نیتروژن‌دار نیز به ۴ دسته مختلف مانند نیترات، آمونیاک، نیترات آمونیاک و آمیدها تقسیم می‌شوند که با توجه به نیازتان، می‌توانید بهترین مورد را خریداری و مصرف کنید.
کود نیترات: این نوع کود به این علت که به راحتی در آب حل می شوند و به سرعت در دسترس گیاه قرار می‌گیرند، ترجیح داده می‌شوند در موقعیتی غرقابی و مرطوب مواد تشکیل دهنده کود نیترات شسته شده و به شکل گاز در دسترس گیاه قرار می‌گیرند.
کودهای آمونیاک: کودهای آمونیاک در برابر شستشو مقاوم هستند، از این رو در زمان آبدهی نیز می‌توانند مورد مصرف قرار بگیرند. کودهای آمونیاک و هم کودهای نیترات به راحتی در آب حل می‌شوند ولی به سرعت در اختیار گیاه قرار نمی‌گیرند، بر همین اساس این نوع کود برای گیاهان کم رشد و طولانی مدت مناسب است.
کودهای نیترات آمونیاک که شامل هر دو شکل نیترات و آمونیوم هستند؛ مثل، نیترات آمونیوم و نیترات آمونیوم کلسیم.
کودهای آمیدی: این کودها از انواع کودهای شیمیایی هستند که به راحتی در آب حل می‌شوند و به سرعت توسط میکروارگانیسم‌های موجود در خاک تجزیه می‌شوند. این مواد ابتدا به شکل آمونیاک و بعد از آن به نیترات تبدیل می‌شوند و در دسترس گیاه قرار می‌گیرند. اوره از ارزان‌ترین کودهای ازتی محسوب می‌شود و در خاک توسط آنزیم‌های اوره که توسط میکروارگانیسم‌های خاک ترشح می‌شوند، تجزیه می‌شود. کود اوره در برابر شستشو مقاوم هستند.
کود حاوی فسفر
در ادامه معرفی انواع کود گیاهان آپارتمانی، لازم است با کود حاوی فسفر نیز آشنا شوید. همان‌طور که از نام این کود پیداست، در ترکیباتش از فسفر استفاده شده و خواصی که دارد به میزان و روش استفاده از آن بستگی دارد. فسفر در پروتوپلاسم گیاه وجود دارد و نقش موثری در رشد آن دارد. شما هم می‌توانید آن را به طور مصنوعی و از طریق کودها به گیاهانتان بیفزایید.
کودهای فسفات محلول در آب: این کودها حاوی فسفات به شکل محلول در آب ( H2PO4) هستند که به راحتی در دسترس گیاه قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، سوپر فسفات منفرد، سوپر فسفات دوبل و سوپر فسفات سه‌گانه.
کودهای فسفاتیک: محلول در اسید سیتریک این نوع از کودهای فسفاتی به راحتی در آب اسیدی یا اسید ضعیف حل می‌شوند و حاوی فسفر به شکل (H3PO4) می‌باشند.
کودهای فسفات نامحلول: در آب کاملا نامحلول هستند و در اسیدهای ضعیف مانند اسیدسیتریک به میزان کمی حل می‌شوند. به عنوان مثال، فسفات‌های راک و پودر استخوان.
کود سوپر فسفات: این کود به شکل دانه‌ای یا گرانول است. سرشار از فسفر است و از آن‌جایی که فسفر برای گلدهی مناسب است، برای گل‌های گلدانی مورد استفاده قرار میگیرد.
کودهای حاوی پتاسیم
این کودها نیز تنها برای خاک‌هایی که از کمبود پتاسیم رنج می‌برند، تجویز شده و بر روی تمام خاک‌ها نتیجه مطلوبی را ارائه نخواهد کرد. از عمده‌ترین کودهای پتاسیم در بازار جهانی می‌توان به سولفات پتاسیم و پتاس حجیم شده و کود 12 12 36 اشاره کرد. این کودها، کودهای شیمیایی پیچیده‌ای محسوب می‌شوند که برای تامین هر سه ماده اصلی مورد نیاز گیاهان (پتاسیم، نیتروژن و فسفر) کافی هستند. این کودهای در درجه‌های مختلفی که نشان‌دهنده‌ی درصد نیتروژن، فسفر و پتاس موجود می‌باشد، علامت‌گذاری شده‌اند.
کود مرکب
گاهی اوقات ممکن است خاک شما دو عنصر موثر را در ترکیباتش نداشته باشد. در این صورت لازم است از کودهای مرکب که حاوی نیتروژن و فسفر در ترکیباتشان هستند استفاده کنید، تا به رشد گیاهان خود کمک کنید.
کود کامل
گاهی اوقات، استفاده از کود مرکب نتیجه خوبی را به همراه ندارد و با خاک سازگار نخواهد بود. در این شرایط شما می‌توانید از کود کامل استفاده کنید که مواد مغذی گیاه را بسیار متعادل‌تر، در اختیار گیاهان قرار خواهد داد. از جمله کود مناسب کشاورزی که به صورت مخلوطی از عناصر اصلی ازت و فسفر و پتاسیم است. این کود هم به شکل پودری و هم به شکل مایع در بازار موجود و مورد مصرف قرار میگیرد، ترکیب کود NPK به ترتیب درصد از ازت (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) تشکیل شده است.
در ادامه به چند نوع کود که در درسته بندی کودهای کامل قرار میگیرد اشاره می‌کنیم:
کود میکروالمنت روی
یکی از موادی که برای تولید هورمون‌های رشد در گیاهان و باروری و تشکیل میوه ضروری می‌باشد عنصر روی است. کمبود عنصر روی در گیاهان موجب ریزش برگ‌ها، خشکیدن و کم شدن رشد گیاه، دیر باز شدن برگ‌ها و گل‌ها می‌شود. کود روی را می‌توان از طریق جایگذاری عمقی و محلول پاشی مورد مصرف قرار داد، محلول باشی کود روی به همراه اوره و اسید بوریک در پاییز و اوایل بهار به بارور شدن بیشتر گیاه بسیار کمک می‌کند.
کود میکروالمنت منگنز
عنصر منگنز در تشکیل کلروپلاست و سیستم‌های آنزیمی گیاه نقش بسیار مهمی دارد، مصرف این کود باعث بیشتر شدن فتوسنتز در گیاه و در نتیجه بارور شدن آن گیاه می‌شود. کود منگنز نیز از طریق جایگذاری عمقی و محلول پاشی قابل مصرف است.
کود کریستالون
کود کریستالون یکی از انواع کود شیمیایی مناسب برای گیاهان آپارتمانی است و به شکل پودر می‌باشد. علاوه بر سه عنصر اصلی ازت، فسفر و پتاسیم که در این کود موجود است، معمولا عناصر دیگری مانند آهن نیز در این کود به کار رفته است. کود کریستالون در دو رنگ قرمز که برای گیاهان گلدار و سبز که برای نوع برگدار استفاده می‌شود، در بازار موجود است.
کود آهن
به شکل پودر و مایع در بازار موجود است. آهن، در رشد گیاهان اهمیت بالایی دارد. جهت خرید کود آهن به این نکته توجه کنید که رایج‌ترین نوع آن در بازار، کود کلات آهن می‌باشد.
3. کودهای بیولوژیک یا زیستی
از دیگر انواع کودها می‌توان به کودهای بیولوژیک اشاره کرد. این کودها، کودهای جدیدی هستند که توسط برخی میکروب‌های مفید تولید می‌شوند. کودهای زیستی به جذبِ بهترِ عناصرِ غذایی توسط گیاه کمک می‌کنند. مانند:
بیوزر
از جمله انواع کود گیاهان آپارتمانی، کود بیوزر می‌باشد. این کود، از یکسری از باکتری‌ها تهیه می‌شود. کاهش مصرف کود ازته و فسفره، تقویت گیاه از طریق تامین عناصر ضروری، کاهش آلودگی ناشی از باقی مانده سموم فسفره، افزایش حاصلخیزی خاک از جمله مزایای این کود است.
کود اسید هیومیک
کود اسید هیومیک، بقایای تجزیه‌شده مواد ارگانیک (آلی) است. به 3 صورتِ پودر، گرانول و مایع در بازار وجود دارد. این کود، کاهنده شوری خاک، افزایش جذب مواد غذایی نظیر ازت و فسفر و پتاسیم و کلسیم و منیزیم می‌شود. همچنین خرید کود هیومیک اسید، موجب افزایش رشد ریشه، حفظ و نگهداری بیشتر آب در اطراف ریشه، افزایش طول دوره‌های آبیاری و جلوگیری از خشکی خاک می‌شود.
کود اسید آمینه
این کود، باعث تقویت سیستم ایمنی گیاه، افزایش کیفیتی محصول، تحریک گرده افشانی و … می‌گردد. در بازار خرید کود اسید آمینه با برندهای مختلف به صورت مایع و پودری رایج است.
مزایای استفاده از کودهای مختلف
- نحوه نگه داری، جابهجایی و استفاده از کودها بسیار ساده‌تر از روش‌های دیگر است.
- با ارائه مواد مغذی مورد نظر، جمع بزرگی از گیاهان را تغذیه می‌کنند و عملکرد آن‌ها را افزایش خواهند داد.
- اغلب کودها کاملا قابل اعتماد هستند. هنگام استفاده از آن‌ها می‌توانید از عملکردشان اطمینان حاصل کنید.
- تاثیر آن‌ها بر روی گیاهان بسیار زیاد است و خیلی سریع جواب می‌دهند. همچنین اثری مستقیم و با سرعت بالا بر روی گیاه مورد نظر می‌گذارند.
- در طیف گسترده‌ای ارائه می‌شوند. در نتیجه شما می‌توانید با توجه به گیاهتان، کودی با خواص مناسب خریداری کنید تا شاهد نتیجه بی‌نظیری باشید.
- از آن‌جایی که کودها خاصیت محلول در آبی دارند، در نتیجه به سادگی در خاک حل شده و توسط گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در نهایت نیز خواص بی‌نظیری را به آن‌ها خواهند بخشید.
معایب استفاده از کودهای مختلف
- ممکن است PH خاک را مختل کرده و به آن آسیب برسانند.
- قیمت بعضی از مدل‌های کود، ممکن است گران باشد و برای تمام مردم قابل خرید نباشد.
- اگر در مصرف آن‌ها زیاده‌روی کنید، ممکن است به گیاه آسیب برسانید و موجب خراب شدن آن شوید.
- اگر به کودها حساس هستید، لازم است از ماسک و دستکش استفاده کنید؛ زیرا سیستم تنفسی و پوست را اذیت می‌کنند.
سوالات متداول
-
آیا همه گیاهان به کود احتیاج دارند؟
همه گیاهان بعد از مدتی که طراوت خود را از دست می‌دهند، هر چند وقت یک بار به کود احتیاج دارند. -
چه نوع کودی برای تمام گیاهان آپارتمانی مناسب خواهد بود؟
کود زمانی استفاده می‌شود که عناصری مانند فسفر، پتاسیم و نیتروژن در گیاه کاهش یافته باشند، کودی با نسبت NPK حدود 10 10 10 به طور معمول برای گیاهان مناسب خواهد بود. -
بین کود شیمیایی و کود ارگانیک بهتر است از کدام کود استفاده شود؟
این موضوع بیشتر بستگی به ترجیحات فرد نگهدارنده و مدت زمانی که می‌خواهد صرف نگهداری از گیاه کنید دارد، اما هر دو برای رشد گیاه مفید خواهند بود.
نتیجه‌گیری
پس از معرفی انواع کود گیاهان آپارتمانی، نوبت به شما می‌رسد تا با توجه به نوع و نیاز گیاه خودتان یکی از انواع کود های بالا را برای رشد بهتر آن تهیه کنید. ما در این مقاله سعی کردیم انواع کودها را به شما معرفی کنیم و مزایا و معایب آن را توضیح دادیم امیدواریم توانسته باشیم پاسخ سوالاتتان را به بهترین شکل ممکن داده باشیم.