اهمیت کیفیت آب در صنعت آبزی پروری

در مزارع پرورش ماهی کیفیت آب تاثیر مستقیم بر میزان تولید دارد و موفقیت تجاری یک مجموعه آبزی‌پروری، وابسته به تأمین محیط مناسب برای رشد سریع ماهی با حداقل هزینه و سرمایه می‌باشد. این فاکتور به طور کلی بر تمام جنبه‌های رشد و سلامت آبزیان تأثير مي‌گذارد. از آنجایی که اهمیت کیفیت آب در صنعت آبزی پروری بسیار بالا است، عدم کنترل کیفیت آب علاوه بر تاثیر بر نرخ تولید، کیفیت و همچنین تهدید حیات آبزی، هزینه‌های قابل توجهی را به مجموعه آبزی‌پروری تحمیل می‌نماید لذا کنترل پارامترهای آب، فاکتوری اساسی است که باید در هنگام برنامه‌ریزی برای تولید آبزیان مورد توجه قرار گیرد.

اکسیژن محلول

اکسیژن محلول مهمترین پارامتر برای حیات آبزیان می‌باشد که در حین تغذیه و رشد آبزی به مصرف می‌رساند. کاهش اکسیژن منجر به کاهش رشد و در موارد حاد مرگ آبزیان می‌گردد و از طرفی افزایش بالاتر از حد اکسیژن نیز می‌تواند اثرات سوئی بر سلامت آبزیان داشته باشد. کاهش مقدار اکسیژن مشکلات بسیاری را به دنبال دارد اما مهمترین آن تاثیر مستقیم بر متابولیسم ماهی می‌باشد که در نهایت منجر به کاهش نرخ رشد و وزن‌گیری می‌گردد. از سوی دیگر به دلیل هدر رفت غذای مصرفی، موجب تحمیل هزینه اضافی در سیستم تولید می‌گردد. لذا با پایش پیوسته این پارامتر می‌توان از تحمیل هزینه‌های اضافی جلوگیری نمود و تولید را به طرز چشمگیری بالا برد.

نیتروژن آمونیاکی

آمونیاک اصلی‌ترین ماده زائد تولید شده توسط ماهی می‌باشد که پس از DO مهمترین پارامتر در کنترل کیفیت آب در صنعت آبزی‌پروری می‌باشد. نیتروژن آمونیاکی می‌تواند به دو شکل NH3 و +NH⁴ وجود داشته باشد که NH3 (آمونیاک) فرم سمی و خطرناک آن می‌باشد NH3 و +NH⁴ در تعادل بوده و متناسب با pH و دما می‌توانند به یکدیگر تبدیل شوند. هرچه pH و درجه حرارت آب بیشتر باشد، واکنش به سمت تولید NH3 پیش می‌رود. از آنجایی که NH3 سبب مرگ ماهی می‌شود، کنترل غلظت نیتروژن آمونیاکی به همراه اندازه‌گیری pH و دما بسیار حیاتی است.

نیترات و نیتریت Nitrate/Nitrite

آمونیاک دفع شده توسط ماهی می‌تواند توسط دو دسته از میکروارگانیسم‌ها به نیتریت و سپس نیترات تبدیل گردد. این پارامترها به خصوص نیتریت نیز برای ماهی سمی بوده و باید کنترل گردد. در شکل مقابل تبدیل فرمت‌های آمونیاکی به نیتریت و نیترات را مشاهده می‌نمائید.

پی اچ PH

از دیگر پارامترهای کنترل کیفیت آب pH می‌باشد. این پارامتر علاوه بر تاثیر بر روی سلامت و رشد ماهی به دلیل تاثیر بر سایر عوامل کیفی آب از جمله تعادل آمونیاک/ آمونیوم بسیار حائز اهمیت است. در آبزی‌پروری TAN که در اصل مجموع مقدار آمونیاک و آمونیم (NH3+NH4+) می‌باشد و میزان pH برای کنترل غظلت آمونیاک در آب کنترل می‌شوند. همان‌طور که در شکل روبه رو دیده می‌شود، هرچه pH آب بالاتر باشد به دلیل ایجاد آمونیاک بیشتر در مقایسه با آمونیوم، حد مجاز TAN پایین‌تر خواهد بود. در pHهای بالاتر از 7.5 میزان مجاز TAN کمتر از 10mg/L است در حالی که در pH معادل 6.5 حد مجاز این پارامتر دو برابر است.

دما

اندازه‌گیری دما علاوه بر اهمیت آن بر متابولیسم ماهی‌ها به دلیل اثرگذاری بر سایر پارامترهای کنترل کیفیت آب، بسیار حائز اهمیت است. افزایش دما موجب کاهش اکسیژن محلول در آب و همچنین افزایش نرخ تبدیل آمونیوم به آمونیاک می‌گردد.

سختی کل

سختی کل عموما مقدار غلظت‌های کلسیم و منیزیم در آب است. همانند قلیائیت کل، واحدها به میلی‌گرم در لیتر بصورت کربنات کلسیم بیان می‌شوند. همانند قلیائیت کل‌، سختی کل در حین انتقال به آزمایشگاه زیاد تغییر نمی‌کند.

کلسیم Ca و منیزیم Mg

کلسیم عنصری ضروری برای ماهی‌ها است و مقادیر مناسب کلسیم در آب آبزی پروری به تنظیم اسمزی ماهی در طول دوره‌های پر تنش کمک می‌کند. کلسیم برای نمو تخم و لاروی اهمیت دارد. آب بیشتر چاه‌ها واجد کلسیم کافی برای مراکز تکثیر است. مقادیر کلسیم بیشتر از ۴۰۰ میلی‌گرم در لیتر می‌تواند برای سخت‌پوستان و ماهی‌ها زیان‌آور باشد. کلسیم و منیزیم اجزای اصلی سختی کل را تشکیل می‌دهند.

کربنات و بی‌کربنات

کربنات(CO۳) ‌و بی‌کربنات (HCO۳)، همراه با دی‌اکسید کربن محلول‌، اجزای قلیائیت کل هستند. مقدار نسبی هر یک از این ترکیبات بسته به pH نمونه آب دارد.

قابلیت هدایت الکتریکی

قابليت يك محلول براي هدايت جريان الكتريكي را هدايت الكتريكي می‌نامند. معمولا بر اساس ميكروزيمنس بر سانتي‌متر و بيانگر غلظت يون‌هاي موجود در محلول باشد. عبور جريان الكتريكي از يك محلول به جامدات محلول غيرآلي در آن مرتبط است مانند: كلريد، نيترات، سولفات، فسفات و سديم، كلسيم، منيزيم، آهن و شوري است.هر چه میزان نمک بیشتر باشد‌، مقدار EC بیشتر خواهد بود‌.

کدورت 

به ميزان نفوذ نور در آب (عمق ديد)، گفته مي‌شود. افزايش شفافيت در مزارع سرد آبي مناسب‌تر بوده و در مزارع گرم آبي شاخص باروري تعيين كننده ميزان كوددهي مي‌باشد.

هیدروژن سولفید

میزان این گاز باید در استخر پرورش ماهی صفر باشد. وجود گاز هیدروژن سولفید نشان‌دهنده آلودگی در کف استخر است و باید لجن‌زدایی گردد.

آهن Fe و منگنز Mn 

آب‌چاه و چشمه ممکن است حاوی مقادیر افزایش یافته آهن و منگنز باشند، ولی هنوز به چشم تمیز بیایند. هنگامی که آب چاه در معرض اکسیژن قرار می‌گیرد، آهن زنگ می‌زند که به آب رنگ قهوه‌ای زنگی می‌دهد. آب دارای آهن و یا منگنز زیاد باید قبل از مصرف در مرکز تکثیر ماهی تیمار شود.

سولفات SO۴

سولفات در نتیجه حل شدن مواد معدنی از خاک و صخره‌ها است. مقادیر معمول بین صفر و ۱۰۰۰ میلی‌گرم در لیتر است. 

کلراید Cl 

کلراید و سدیم با همدیگر نمک معمولی (کلرید سدیم) را تشکیل می‌دهند. کلراید را نباید با گاز کلرین (Cl۲‌) اشتباه گرفت. کلرین یک جزء بسیار واکنش‌زا است و به عنوان یک ضدعفونی کننده به کار می‌رود.

فسفات PO۴

تقریبا تمام فسفر غیرآلی (P) در آب به شکل فسفات (PO۴) است. بیشتر فسفر در آب سطحی یک ماده مغذی ضروری برای گیاه است و چون به مقدار محدودی تهیه می‌شود، افزودن فسفر به آب رشد گیاه و جلبک را تحریک خواهد کرد. این رشد جلبک می‌تواند نامطلوب باشد مانند مورد رودها و دریاچه‌های آب زلال قدیمی یا مطلوب باشدمثل استخرهای پرورش ماهی.

در جدول زیر می توانید میزان استاندارد هر یک از پارامترهای بالا را در آب های گرم و سرد مشاهده کنید:

راهکارهای سی‌سی ایران در صنعت آبزی‌پروری

 از آنجایی که پارامترهای مذکور تاثیر مستقیم بر سلامت و حیات آبزیان دارد به کارگیری ابزار دقیق جهت پایش و کنترل این فاکتورها در صنعت آبزی‌پروری بسیار اهمیت دارد. برخی از این پارامترها توسط سیستم‌های پایش پیوسته و برخی دیگر توسط روش‌های آزمایشگاهی قابل اندازه‌گیری هستند. فروشگاه اینترنتی سی‌سی ایران ارائه دهنده بازه گسترده‌ای از تجهیزات پایش پیوسته و همچنین اندازه‌گیری‌های آزمایشگاهی کیفیت آب از کمپانی‌های معتبر اروپایی و آمریکایی می‌باشد. تجهیزات ارائه شده امکان کنترل کلیه پارامترهای حیاتی کیفیت آب را به شکل پایش پیوسته در قالب تجهیزات بر خط (اندازه‌گیری‌های آنلاین)، اندازه‌گیری در آزمایشگاه‌ها و همچنین اندازه‌گیری‌های سیار (پرتابل) جهت کنترل کیفیت آب در حوضچه‌های کوچک آبزی‌پروزی تا مزراع بزرگ و حتی پرورش ماهی در قفس (دریا) را فراهم می‌نماید.

برخی از محصولات ارائه شده برای پایش حوضچه‌های آبزی‌پروی

• Digisens -Digital Probes
• S200 -Stationary Transmitter
• Tripod -Multiparameter Probe
• Module 4001-Communication Box
• Uviline Connect-Spectro Photometer
• Odeon+ Photopod-Handheld Transmitter+ Photometer

نتیجه‌گیری

 پارامترهای بسیار زیادی هستند که بر کیفیت آب تاثیرگذار هستند و تعدادی از آن‌ها نقش بسیار حیاتی و تعیین کننده دارند. اما از آنجایی که می‌دانید انجام پایش حوضچه‌های آبزی‌پروری نیازمند تجربه و ابزارهای کارآمد است پس حتما باید در انجام آن از افراد متخصص کمک گرفت ما در این مقاله سعی کردیم تمام نکات مهم در این زمینه را برای شما توضیح دهیم.