احتمالا تا به امروز مواردی مثل دیپتاسیم هیدروژن فسفات را زیاد شنیده باشید یا در قسمت ترکیبات مواد غذایی و دارویی این اصطلاحات را خوانده باشید. مطمئنا برای شما هم این سوال پیش آمده که دی پتاسیم هیدروژن فسفات چیست و چه کاربردی دارد؟ برای رسیدن به جواب سوال خود پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
فهرست مطلب
دیپتاسیم هیدروژن فسفات چیست؟
شاید اصطلاح دیپتاسیم هیدروژن فسفات برای شما جدید باشد، ولی به احتمال زیاد بدون اینکه متوجه شوید آن را به بخشی از رژیم غذایی خود تبدیل کرده‌اید. یعنی اگر به لیست و ترکیبات مواد غذایی که در طول روز مصرف می‌کنید توجه کنید، حتما این ماده در یکی از آن‌ها وجود دارد. دی پتاسیم هیدوژن فسفات (K2HPO4) یک نمک محلول در آب است که معمولا به شکل یک افزودنی غذایی، کود و همچنین یک ماده نگهدارنده در غذاهای بسته‌بندی شده وجود دارد. این ترکیب شیمیایی به خودی خود بی‌رنگ و سفید به‌نظر می‌رسد و برای افرادی که به سلامت و تناسب اندام خود فکر می‌کنند، منبع فوق العاده‌ای از پتاسیم و فسفر به شمار می‌آید. دیپتاسیم هیدروژن فسفات نقش مهمی در تولید ATP (آدنوزین تری فسفات) در بدن شما ایفا می‌کند. ATP یک مولکول مهم است که بدن شما برای تولید انرژی به آن نیاز دارد.
روش تولید دیپتاسیم هیدروژن فسفات
دیپتاسیم هیدروژن فسفات با خنثی‌سازی نسبی ترکیبات فسفریک اسید با پتاسیم هیدروکسید و به دنبال آن تبلور به دست می‌آید.
H3PO4 + 2KOH → K2HPO4 + 2H2O
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دیپتاسیم هیدروژن فسفات
این ماده بسیار محلول در آب است (۱۶۷ گرم در ۱۰۰ میلی‌لیتر در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد). محلول آبی آن کمی قلیایی است. این ماده همچنین بسیار محلول در الکل است.
| فرمول مولکولی | K2HPO4 |
| نام اختصاری | DKP |
| بو | بدون بو |
| شکل ظاهری | پودر آمورف سفید |
| حلالیت | 149.25 g/100 mL (20 °C) |
| جرم مولی | 174.2 g/mol |
| چگالی | 2.44 g/cm³ |
| خاصیت بازی | 6.8 |
| دمای ذوب | >465 °C |
کاربرد دیپتاسیم هیدروژن فسفات چیست؟
1. صنایع غذایی
با توجه به فوایدی که این ترکیب شیمیایی برای بدن دارد، معمولا از آن در مکملهای بهداشتی استفاده می‌شود. همچنین به عنوان یک مکمل مغذی و تثبیت کننده پروتئین در نوشیدنی‌هایی که به طور خاص برای ورزشکاران تهیه می‌شود وجود دارد. دیپتاسیم هیدروژن فسفات معمولاً به عنوان امولسیفایر، تثبیت‌کننده و بافت‌ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده در صنایع غذایی هم کاربرد بسیاری دارد و از آن به عنوان یک عامل بافر یا همان نگهدارنده استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای مخمر مواد غذایی، نمک امولسیون‌کننده و یا یک عامل هم‌افزایی آنتی‌اکسیدان مورد استفاده قرار بگیرد.
اگر کمی دقت کنید اصطلاح دیپتاسیم هیدروژن فسفات یا یکی از نام‌‌های مستعار متعدد آن را بر روی مکملهای بهداشتی و بسته‌‌بندی‌های فروشگاهی، به عنوان یک افزودنی مجاز در مواد غذایی خواهید دید. فسفات در بدن شما موجب ترمیم و بازسازی دندان‌ها و استخوان می‌شود و برای حفظ سلامتی آن‌ها بسیار مهم است. همچنین این ماده برای حفظ عملکرد طبیعی عضلات و انقباض آن‌ها ضروری است. DKP نیز به دلیل حلالیت بالا در آب توانسته است توجه تولیدکنندگان صنایع غذایی را به خود جلب نماید. از آن به‌منظور:
- کاهش اسیدیته در محصولات فراوری شده.
- در پنیرهای کم‌نمک به منظور کاهش سدیم و اسیدیته مورد استفاده است.
- جلوگیری از انعقاد و به عنوان تثبیت‌کننده در خامه‌های غیر لبنی استفاده می‌شود.
- به عنوان بافر و عامل کلاته‌کننده همراه با محصولات حاوی مخمر، آنتی‌اکسیدان‌ها و امولسیفایرها استفاده می‌شود.
2. کشاورزی
همان‌طور که می‌دانید ph خاک فاکتور مهمی برای سلامت خاک و گیاه محسوب می‌شود. معمولا دامنه‌ی ph برای اکثر گیاهان بین 5.5 تا 7.0 است. از این رو کشاورزان باید دائما ph خاک را تنظیم کنند. یکی از موادی که در این تنظیم به کار می‌رود دیپتاسیم فسفات است و این کود علاوه بر داشتن پتاسیم و فسفر و حلالیت بالا در آب میتواند سبب ایجاد واکنش‌های قلیایی در خاک شده و از اسیدی نمودن آن جلوگیری کند. به چند نمونه از فواید آن می‌پردازیم:
- ایجاد واکنش قلیایی در محلول‌های آبی
- تقویت تغذیه گیاهان در خاک‌های اسیدی
- امکان استفاده در طیف وسیعی از محصولات
- بی‌خطر برای استفاده در کلیه سیستم‌های آبیاری و سمپاشی
- توانایی انحلال با انواع کودهای محلول در آب به جز کودهای حاوی کلسیم و منیزیم
3. آزمایشگاهی و داروسازی
دیپتاسیم هیدروژن فسفات معمولاً در آزمایشگاه‌های شیمیایی برای تولید محلول‌های بافر و آگار سویا تریپتیکاز که برای ساخت صفحات آگار برای کشت باکتری‌ها استفاده می‌شود، به کار برده می‌شود. استفاده دیگر از این ماده به عنوان یک دارو است که به عنوان یک داروی ادرار آور یا ملین عمل می‌کند.
فواید مصرف دیپتاسیم هیدروژن فسفات چیست؟
در پاراگراف قبل اشاره کوتاهی به مزیت‌های استفاده از این ترکیب مفید داشتیم. اما مهمترین مزیت دیپتاسیم هیدروژن فسفات این است که منبع مناسب و کاملی برای پتاسیم مورد نیاز بدن محسوب می‌شود. همه ما به خوبی می‌دانیم که پتاسیم برای سلامتی و عملکرد بدن به‌ویژه در ورزشکاران اهمیت بسیاری دارد. پتاسیم یکی از هفت ماده معدنی و ماکروهای ضروری بدن است. بدن یک انسان سالم به حداقل 100 میلی‌گرم پتاسیم در طول روز نیاز دارد تا بتواند به اندازه کافی از فرآیندهای کلیدی خود پشتیبانی کند. مصرف این ماده معدنی برای بدن ضروری است و علاوه بر موارد گفته شده مزیت‌های زیر را در پی دارد:
- فشارخون شما را تنظیم می‌کند.
- ریسک بروز سکته را کاهش می‌دهد.
- خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش می‌دهد.
- از شما در برابر از دست دادن توده عضلانی محافظت می‌کند.
- موجب تراکم استخوان‌ها شده و از آن در برابر آسیب‌های مختلف محافظت می‌کند.
با توجه به مزایای بی‌شمار دیپتاسیم هیدروژن فسفات، وزنه‌برداران، بدنسازان و افرادی که در زمینه تناسب اندام فعالیت می‌کنند می‌توانند از این ماده به عنوان یک مکمل انرژی‌زا بهره‌مند شوند. این ترکیب میتواند برای هر کسی که حداقل 30 دقیقه در روز بدون استراحت در ورزش‌های تیمی و یا تمرینات تناوبی مثل پیاده‌روی سریع و دویدن فعالیت می‌کند، مفید باشد. علاوه بر این از آن‌جایی که مکمل دیپتاسیم فسفات برای حمایت از ریکاوری عضلات شما بسیار مفید است، موجب بهبود قابلیت‌‌های استقامتی بدن شما می‌شود. به این معنی که می توانید سریع‌تر انرژی‌از دست رفته بدن را بازگردانید و برای تمرین بعدی بدن آماده‌تری داشته باشید. یکی‌دیگر از مزیت‌های دیپتاسیم هیدروژن فسفات کمک به فرآیند انتقال اکسیژن به بافت‌های مختلف بدن است. از آن‌جایی که عضلات بدن برای بقا و رشد به اکسیژن کافی احتیاج دارند مصرف این ماده میتواند برای دوندگان و وزنه‌برداران بسیار مفید باشد.
نحوه مصرف دیپتاسیم فسفات
حال که می‌دانیم دیپتاسیم هیدروژن فسفات چیست، بهتر است با نحوه مصرف آن هم آشنا شویم. طبق نظر متخصصین بهتر است این مکمل غذایی با معده خالی مصرف شود. توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از مشکلات احتمالی باتوجه به نیاز بدن خود دوز مناسبی از این مکمل را استفاده کنید. این ماده معدنی مفید را می‌توان به همراه آب یا آبمیوه مصرف کرد.
عوارض جانبی دیپتاسیم هیدروژن فسفات چیست؟
دیپتاسیم فسفات توسط سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده (FDA) به طور کلی ایمن (GRAS) شناخته شده است. با این حال، طبق مطالعات انجام شده در شرایطی خاص می‌توانند عوارضی به همراه داشته باشد. به عبارت دیگر اگرچه دیپتاسیم فسفات به عنوان یک مکمل بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، اما ممکن است برخی از عوارض جانبی شناخته شده آن در طولانی مدت بروز کند. دلیل این اختلال این است که مصرف طولانی مدت دیپتاسیم هیدروژن فسفات میتواند باعث عدم تعادل در سطح فسفات مورد نیاز بدن شود و در نتیجه عوارض جانبی زیر را به همراه داشته باشد:
- سردرد
- یبوست
- سفت شدن شریان
- گیجی
- هیپر فسفاتمی
- حالت تهوع
- سرگیجه
- استفراغ
- اسهال
به طور کلی افرادی که از بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های کلیوی، بیماری شدید قلبی و ریوی، مشکلات تیروئید، بیماری کبد و بیماری آدیسون رنج می‌برند باید از این مکمل تحت نظر پزشک معالج خود استفاده کنید.
سوالات متداول
-
ضرورت وجود دیپتاسیم هیدروژن فسفات چیست و چرا از آن در مواد غذایی یا مکمل‌ها استفاده می‌شود؟
این ترکیب برای کاهش سطح اسید در محصولات فرآوری شده همچنین تنظیم سطح سدیم در پنیرهای کم‌سدیم استفاده می‌شود. علاوه بر این به عنوان تثبیت‌کننده در خامه‌های غیر‌لبنی هم وجود دارد.
-
کاربرد دیپتاسیم فسفات چیست؟
این ماده به عنوان یک ترکیب یونی در تکمیل الکترولیت‌ها حضور دارد. همچنین به‌عنوان یک نمک محلول در آب به عنوان کود و افزودنی غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-
آیا دی‌سدیم فسفات سمی است؟
این ماده در بیشتر محصولات بی‌خطر است. اما همان‌طور که می‌دانید هر ماده‌ای بیش از اندازه خطراتی به دنبال دارد.
جمع‌بندی
در مقاله پیش رو به این سوال که دیپتاسیم هیدروژن فسفات چیست به طور کامل پاسخ دادیم و شما را با مزایا و معایب استفاده از این ترکیب معدنی مفید آشنا کردیم. همان‌طور که گفته شد پتاسیم هیدروژن فسفات یکی از ترکیبات ضروری و مورد نیاز برای حفظ بافت عضلانی و استخوانی بدن است و میتواند انرژی مورد نیاز شما را برای انجام کارهای روزانه را تامین کند. بدن انسان در طول روز به 100 میلی‌گرم پتاسیم احتیاج دارد که می‌توان این مقدار را به کمک مکملهای غذایی تامین کرد.
